Στη ομίχλη των καιρών, με αέρα μολυσμένο από εμφανείς και αφανείς ιούς, η ανάγκη της πίστης και της θεϊκής βοήθειας είναι ιδιαίτερα αισθητή. Τούτο επικαλείται συνεχώς η θεία λατρεία και οι προσευχές της Εκκλησίας. Μάλιστα η μεγαλοπρεπής λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, η τελούμενη τις Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής, με τις εκτενείς ευχές της μοιάζει σαν ένας αετός που σκεπάζει κάτω από τη σκιά των πτερύγων του την οικουμένη ολόκληρη.

Στο χρονικό σημείο της λεγόμενης «Αναφοράς», που αποτελεί την κορύφωση του λειτουργικού δράματος, και αμέσως μετά τον καθαγιασμό των τιμίων δώρων, ο ιερέας απαγγέλλει (χαμηλόφωνα σήμερα) μια εκτενέστατη ευχή, καταιγισμό αιτημάτων σε ένα απέραντο άνοιγμα ψυχής, όπου ζητά από τον Θεό να «θυμάται», δηλαδή να συγκρατεί στην αγαπητική και προνοητική Του ενέργεια όλη την οικουμένη. Όχι γενικά την οικουμένη. Η δέηση κατονομάζει επί μέρους ανθρώπινες ομάδες, για να πιάσει τελικά χώρια τον καθένα.

Και πρώτα τους κεκοιμημένους αδελφούς μας, που παραμένουν ένα αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας.

Κατόπιν την καθολική και αποστολική εκκλησία από περάτων έως περάτων της οικουμένης, όλους όσοι καρποφούν και διακονούν, αλλά και όσοι ασκούνται στα όρη και στις ερημίες.

Τις αρχές και εξουσίες, εκείνους που υπηρετούν στον κρατικό μηχανισμό αλλά και τον στρατό. Εδώ ο συντάκτης γνωρίζει σαφώς ότι πρόκειται για μια ετερόκλιτη κατηγορία. Γι αυτό παρακαλεί τον Θεό τους μεν αγαθούς να διατηρεί στην καλοσύνη τους, τους δε πονηρούς να μετατρέψει σε καλούς μέσα στην δική Του αγαθότητα.

Εν συνεχεία, ικετεύει τον Θεό να διατηρεί την ειρήνη και ομόνοια μεταξύ των συζύγων, να τρέφει τα νήπια, να παιδαγωγεί τους νέους, να περικρατεί το γήρας, να παραμυθεί τους ολιγόψυχους, τους σκορπισμένους να επαναφέρει στην ενότητά τους, τους πλανεμένους να οδηγεί πίσω στην Εκκλησία, να ελευθερώνει όσους ενοχλούνται από ακάθαρτα πνεύματα, να συμπλέει με τους πλέοντες, να συνοδεύει τους οδοιπόρους, να προστατεύει τις χήρες, να υπερασπίζεται τα ορφανά, να λυτρώνει τους αιχμαλώτους, να δίνει την ίαση στους νοσούντες. Να θυμάται όσους υπομένουν εξορία, βαριά έργα, πικρή αιχμαλωσία ή άλλη περιστασιακή θλίψη και ανάγκη, να θυμάται όσους μας αγαπούν και όσους μας μισούν. Να θυμάται όλους όσοι μνημονεύθηκαν στην προσκομιδή ονομαστικά, αλλά όχι μόνον αυτούς. Και τους ξένους και αγνώστους και ξεχασμένους να θυμάται, διότι Εκείνος είναι που γνωρίζει το όνομα, την ηλικία και την κατάσταση κάθε ανθρώπου, Εκείνος είναι που γνωρίζει «έκαστον εκ κοιλίας μητρός αυτού». Ο Θεός μάς γνωρίζει προσωπικά, με το όνομά μας, πριν γεννηθούμε, διότι η ζωή μας κρύβεται στον προαιώνιο Λόγο-Χριστό και στο άκτιστο θέλημά Του.

Ο Μέγας Βασίλειος γνωρίζει ότι δεν ζει στον ιδανικό κόσμο, ότι στα ανθρώπινα υπάρχει αρκετό σκοτάδι, κακία και αδικία και πόνος. Μέσα σ’ αυτή την κοιλάδα των δακρύων τελείται η θεία λειτουργία, θείο βάλσαμο για τον άνθρωπο που φέρει ορατά και αόρατα τραύματα. Γι’ αυτό ο ευχόμενος Άγιος ερευνά και σκύβει αγαπητικά σε κάθε θλιμμένο και αναγκεμένο, ζητά βροχή απ’ τον ουρανό για τον αγαθό και τον πονηρό, και πάνω από τη ματωμένη οικουμένη ζωγραφίζει αυτό που με καθαρμένα μάτια βλέπει, τα παντοδύναμα φτερά της εσταυρωμένης και αναστημένης Αγάπης.

«Μη φοβού Άβραμ», είπε ο Θεός στον Αβραάμ σε καιρούς χαλεπούς και ανέλπιδους. «Κοίτα ψηλά στον ουρανό και μέτρησε, αν μπορείς, τα αστέρια». Και πίστεψε ο Αβραάμ στον Θεό, και «ελογίσθη αυτώ εις δικαιοσύνην», δηλαδή, ο Θεός είναι πιστός και δίκαιος (εφόσον το «αυτώ» αναφέρεται μάλλον στον Θεό) (Γέν. 15). Όλες οι θεοφάνειες της Παλαιάς Διαθήκης έχουν τούτο το μήνυμα: έχε θάρρος, γη (Ιωήλ, 2,22), μη φοβάσαι, άνθρωπε, ησύχασε και μη παραλύει η ψυχή σου.

Αυτό είναι και το μήνυμα όλης της Καινής Διαθήκης. Ας μη φοβάται ο Πέτρος τα κύματα, ακόμη κι αν βαδίζει επάνω τους (Ματθ. 14,22-33), ας μη δειλιάζουν οι μαθητές στη θύελλα, ακόμη κι αν κοιμάται στην πρύμνη ο Ιησούς (Μάρκ. 4,35-41). Ούτε καν αυτούς να φοβάσθε που έχουν σφετερισθεί την εξουσία να αφαιρούν ζωές (Ματθ. 10,28-31). Μη φοβάσθε, διότι εγώ είμαι ο πρώτος και ο έσχατος, αυτός που πέθανε και ιδού, είναι ζωντανός και κρατά τα κλειδιά του θανάτου (Απ. 1,17). Στον κόσμο θα έχετε θλίψη, αλλά έχετε θάρρος, εγώ έχω νικήσει τον κόσμο (Ιω. 16,33), δηλαδή το κακό που παρασιτεί στον κόσμο. Και μας παραγγέλλει να νικάμε κι εμείς το κακό δια του αγαθού (Ρωμ. 12,21). Μα την ελευθερία από όλους τους φόβους και τρόμους μπορεί να διώξει μονάχα ο φόβος του Θεού, η βαθιά αίσθηση της παρουσίας τού πανταχού τα πάντα πληρούντος.

Όλοι καταλαβαίνουμε ότι ο φόβος μπορεί να γίνει εργαλείο απόλυτου ελέγχου και χειραγώγησης της κοινωνίας. Και οι απανταχού δυνάμεις που ενεργούν το μυστήριο της ανομίας πάντα κάτι επιδιώκουν να χτίσουν, απευθυνόμενες στα ανθρώπινα πάθη και συχνά στο φόβο, προτείνοντας είτε ένα χρυσωμένο δόρυ είτε ένα χρυσωμένο χάπι. Στην αποστειρωμένη και ακίνητη κοινωνία που διαφαίνεται, εμείς ας ισχυροποιήσουμε το αντίβαρο μέσα από το ήθος που μας παρέδωσε ο Χριστός και η αδιάκοπη αλυσίδα των Αγίων: την έμπρακτη αγάπη, την υπομονή, την προσευχή, τη βαθιά πίστη ότι ο Παλαιός των Ημερών πάντα ακούει, είναι παρών. Αυτό είναι το φως που μας φανέρωσε ο Θεός, και που το σκοτάδι, σε όλες τις μορφές του, δεν μπορεί να συλλάβει ούτε να νικήσει.

Με το φως αυτό αρκετό στην ομίχλη των καιρών, το βήμα μας να πάρουμε και να βρούμε το πάτημά μας.

Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος
Ιερά Μονή Φανερωμένης

Η παγκόσμια αγορά διαθέτει σήμερα για τον καταναλωτή όχι μόνο υλικά αλλά και «πνευματικά» αγαθά. Ένας τομέας που συνεχώς ανανεώνεται και προωθείται είναι εκείνος των προφητειών. Απευθύνεται σε όλους τους τύπους ανθρώπων, ανεξαρτήτως φιλοσοφίας, θρησκείας, καταγωγής, και εκτείνεται από τα απλά της ατομικής καθημερινότητας, μέχρι τα συμπαντικού ενδιαφέροντος θέματα.

Παρατηρούμε ότι ένα μέρος της Ορθόδοξης Χριστιανικής εσχατολογίας εντάσσεται σήμερα σε αυτό το πλαίσιο. Η βεντάλια του μέλλοντος προβάλλεται συχνά με κινηματογραφική λεπτομέρεια, ενώ η διαδικτυακή και τηλεοπτική  παρουσίαση επενδύεται μουσικά, κατά τη συνταγή των Αμερικανικών προπαγανδιστικών υπερπαραγωγών.

Αυτά δεν λέγονται για να αμφισβητηθεί το χάρισμα της προφητείας. Η Εκκλησία κινείται στην αδιάσπαστη γραμμή των προφητών της Παλαιάς Διαθήκης. Ο προφήτης στέκει ενώπιον του Θεού, ακούει τον Θεό και μεταφέρει το μήνυμα του Θεού στον λαό Του. Μήνυμα μετανοίας, παρακλήσεως, πιστότητας, καθοδήγησης.

Κάθε αληθινός Άγιος μετέχει σε τούτο το χάρισμα της προφητείας, στον βαθμό που «βλέπει» όσα δεν φαίνονται. Σχεδόν αδύνατο να περιγραφεί η πνευματική αυτή διαδικασία. Απλά μπορούμε να πούμε ότι δια της πρακτικής φιλοσοφίας ο νους φωτίζεται από το Πνεύμα του Θεού, αποκτά τις ποιότητές Του. Έτσι έχουμε πνευματική όψη και ακοή λόγων και πραγμάτων, ή κάποια εσωτερική πληροφορία, κατά παράδοξον χάριν, χωρίς την παρουσία προσώπου ή φωνής.

Η προφητεία δεν νοείται έξω από τις άλλες αρετές. Μία από αυτές είναι και η ταπείνωση. Ο όσιος Παΐσιος γνώριζε καλά ότι κανείς δεν είναι αλάθητος. Αναφερόμενος σε μελλοντικά γεγονότα, συνήθιζε να αρχίζει με το «μου λέει ο λογισμός μου». Δεν καθόριζε χρόνους (όπως άλλοι σύγχρονοι επώνυμοι και ανώνυμοι που εν συνεχεία διαψεύδονται) και πίστευε ότι αν ο άνθρωπος αλλάζει, και ο Θεός αλλάζει, όπως βλέπουμε και στην Παλαιά Διαθήκη. Η ίδια η αγία Ευφημία, που τον επισκέφθηκε, δεν του προδιέγραψε το μέλλον, αλλά του παρουσίασε δυνατές εξελίξεις, εξαρτώμενες όμως και από τις ανθρώπινες επιλογές. Ένα είναι σίγουρο, ότι η προφητεία δίνεται για την μετάνοια, τη στροφή της ύπαρξής μας στον Θεό, και όχι τὴν οργάνωση της ατομικής μας ζωής ή τον εφησυχασμό.

Όσοι μετέχουν στο χάρισμα της προφητείας, είναι άνθρωποι της νήψης. Έχουν καθαρές πνευματικές αισθήσεις, η ψυχή τους είναι καθαρός καθρέπτης, όπου αντανακλώνται τα μυστήρια του Θεού και του κόσμου. Η νήψη, όμως, είναι αίτημα όχι μόνο για τον προφήτη αλλά και για τον αποδέκτη της προφητείας. Ποιος είναι ο σωστός αποδέκτης; Είναι αυτός που εντυπωσιάζεται; Είναι αυτός που βιάζει καταστάσεις προκειμένου να επαληθευθεί η προφητεία;

Καλός αποδέκτης είναι αυτός που αφενός αξιοποιεί πνευματικά ό,τι ακούει, αφετέρου έχει καθαρό νου, ώστε να ερμηνεύσει τα γεγονότα, όταν αυτά γίνουν, είναι δηλαδή σε θέση να διακρίνει αβίαστα και εν Πνεύματι. «Αβίαστα» και «εν Πνεύματι» σημαίνει ότι εκείνο που με κάνει να μπορώ να διακρίνω είναι η νήψη, η προσευχή και η αγάπη, και όχι το σερφάρισμα σε ένα κυκλώνα πληροφοριών. Δυστυχώς, κάποιοι αφιερώνουν ώρες για την ενημέρωσή τους ως προς τον χρόνο ελεύσεως του Αντιχρίστου ή τις εθνικές επανακτήσεις, αλλά δεν θυμούνται να ανοίξουν το Ευαγγέλιο, να καθρεφτίσουν τον εαυτό τους στον λόγο του Θεού. Πώς θα γλυτώσουν έτσι τον κίνδυνο της πλάνης;

Ιδιαίτερα επιπόλαιη είναι σήμερα η χρήση του προσώπου του Οσίου Παϊσίου για την υποτιθέμενη προβολή της ορθόδοξης αληθείας. (Ακραίο παράδειγμα η διάθεση ηχητικών αρχείων με τη φωνή του γέροντος, όπου ακούγεται φωνή άλλου γέροντος!). Φοβούμεθα ότι τούτο ικανοποιεί τη σημερινή εμμονή στις προφητείες, εμμονή που καλλιεργείται πάνω σε ένα έλλειμμα πίστεως, και επαναφέρει «πνεύμα δουλείας πάλιν εις φόβον».

Σήμερα, στον καιρό της σύγχυσης και του φόβου, στην εποχή της εικόνας και του εντυπωσιασμού, όπου τα πάντα (λόγια, αισθήματα, βιώματα) είναι τόσο ρηχά, δεν υπάρχει πιο μεγάλη, πιο καίρια, πιο επίκαιρη προφητεία από αυτή του Μεγάλου Αθανασίου: «Ετοίμαζε τον εαυτό σου καθημερινά για να υποδεχθεί τον Χριστό. Έλεγχε καθημερινά τον εαυτό σου με γνώμονα τις εντολές του Χριστού, σε τί υστέρησες, και άρχισε να το ανοικοδομείς.»

Ως Χριστιανοί, προσδοκάμε την του Χριστού παρουσία «ἐν ὕμνοις», και αυτή η παρουσία είναι το πιο όμορφο κομμάτι της καθημερινής μας ζωής, όχι απλώς ως προσδοκία, αλλά και ως εμπειρία του ζωντανού, αναστημένου Χριστού. Αλλά αν είμαστε κενοί και ρηχοί, τί να την κάνουμε την Πόλη ή την ημερομηνία γεννήσεως του Αντιχρίστου;

Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος
Ιερά Μονή Φανερωμένης

 

— Γέροντα, μήπως από καιρό σε καιρό επιτρέπει ο καλός Θεός να γίνεται κάποιος διωγμός, ὠστε να δοκιμάζεται η γνησιότητα της πίστεώς μας;

— Το κάνει από καιρό σε καιρό. Παίρνει το κόσκινο και κοσκινίζει. Μας δοκιμάζει και συγχρόνως μας παιδαγωγεί. “Εν θλίψει εμνήσθημέν σου, Κύριε”, λέγει ο προφήτης Ησαΐας. Μέσα στις θλίψεις και στους πειρασμούς σε θυμηθήκαμε, Κύριε. Κατά την Κατοχή, αλλά και μετά, είχαμε πλησιάσει περισσότερο τον Θεό. Θυμάμαι στην πατρίδα μου, την Μεσσηνία, κάπου στο 1947 είχαν γίνει πάλι σεισμοί. Και οι Εκκλησίες γέμισαν. Πάνω στο ταρακούνημα τρέχουμε όλοι. Μετά από λίγο δυστυχώς ξεχνάμε τον Θεό.

Όταν έγινε ο σεισμός του 1981 στην Αθήνα, μου έλεγε φίλος ιατρός ότι άκριβώς εκείνη την στιγμή κάποιος γνωστός του μάλωνε με την γυναίκα του και βλασφημούσε. Η γυναίκα του του έλεγε: “Μη βλαστημάς, μωρέ, μη βλαστημάς, γιατί θα ρίξει φωτιά ο Θεός από τον ουρανό”. Αυτός συνέχισε. Εκείνη την ώρα αρχίζει το ταρακούνημα, οπότε αρχίζει να λέει: “Κύριε ελέησον. Κύριε ελέησον. Κύριε ελέησον. Κύριε ελέησον”!

Πολλές φορές, λοιπόν, όταν έχουμε όλα τα αγαθά, ξεχνάμε τον Θεό. Όπως λέγει η Γραφή για τον Ισραήλ: “ἐνεπλήσθη καὶ ἀπελάκτισεν ὁ ἠγαπημένος. Ἐλιπάνθη, ἐπαχύνθη, ἐπλατύνθη καὶ ἐγκατέλιπεν τὸν Θεὸν τὸν ποιήσαντα αὐτόν” (Δευτ. 32,15). Τον εκαλόθρεψα, λέγει, τον Ισραήλ, τον επάχυνα, του έδωσα λαούς γύρω να κατακτήσει, του έδωσα γη, όλα αυτά, και εκείνος με απελάκτισε, έφυγε. Και πολλές φορές επέτρεψε ο Θεός να υποδουλωθεί για να ξαναγυρίσει σ’ Αυτόν.

Επομένως ο Θεός σέβεται την ελευθερία μας και μας αφήνει να κάνουμε αυτό που θέλουμε, διότι η ελευθερία είναι δώρο Του, και ο Θεός δεν αναιρεί τον Εαυτό Του, δεν παίρνει πίσω το δώρο που μας έδωσε. Συγχρόνως, όμως, ο Θεός μας αγαπά διότι είμεθα παιδιά Του. Όταν λοιπόν κάνουμε κακή χρήση της ελευθερίας, μας δίνει ένα κατακέφαλο για να συνέλθουμε. Και αν συνέλθουμε, συνήλθαμε. Αν δεν συνέλθουμε, “ἄξια ὧν ἐπράξαμεν θὰ ἀπολάβωμεν” (βλ. Λουκ. 23,41). 

π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος

(από το βιβλίο “Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθόμεθα”, Ἱ. Ἠσυχαστήριον Κεχαριτωμένης Θεοτόκου, 2003)

WILLIAM BLAKE – ΔΥΟ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

 Ο Ουίλιαμ Μπλέικ (1757-1827), Άγγλος ποιητής, και παράλληλα ζωγράφος, χαράκτης και οραματιστής, συγκαταλέγεται ανάμεσα στους μείζονες ποιητές της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η στάση των κριτικών την εποχή που έζησε κυμάνθηκε από την καχυποψία ως την απόλυτη εχθρότητα, ενώ κάποιος προειδοποιεί τον κόσμο ότι ο συγκεκριμένος ποιητής γράφει «για παιδιά ή για αγγέλους», όχι πάντως για τον κοινό αναγνώστη. Βαθιά αντικομφορμιστής, συνδέθηκε με ριζοσπαστικά πνεύματα της εποχής του και θεωρούσε την εσωτερική γνώση ανώτερη από τον ορθολογισμό. Δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ να γίνει διάσημος, δεν περιφερόταν στα σαλόνια της εποχής, ενώ μάλιστα άλλοι έκλεβαν από το έργο του, και πέθανε φτωχός.

Τα παρακάτω ποιήματα ανήκουν στον κύκλο «Songs of Experience». Το πρώτο αναφέρεται στις δύο μορφές της αγάπης, τονίζοντας την παρουσία της κίβδηλης, ιδιοτελούς αγάπης που κυριαρχεί στην κοινωνία. Στο δεύτερο ποίημα ο ποιητής εμπνέεται από την πομπή φτωχών παιδιών προς τον Καθεδρικό ναό, παιδιών που είναι θύματα στυγνής εκμετάλλευσης και καπηλείας σε μια υποκριτική πλουτοκρατική κοινωνία. Πικρό και πάντα επίκαιρο…

Ο ΠΗΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΒΟΤΣΑΛΟ

Ἡ ἀγάπη δὲν γυρεύει τὰ δικά της
Οὔτε ζητᾶ τοῦ ἄλλου τὸ χάδι
Γιὰ ὅλους δίνει τὴ βολή της
Χτίζει παράδεισο στὸν Ἅδη.

Ἔτσι τραγούδησε μικρὸς πηλὸς
Ποὺ τὸν πατοῦν τὰ ζωντανά,
Μὰ ἕνα βότσαλο στὴν ὄχθη
Μ’ ἄλλο τερέτισμα ἀπαντᾶ.

Γιὰ τὰ δικά της ὅλο τὸ μαράζι
Μὲ ἄτιμο κομποδένει ὑφάδι
Χαίρει σὰν τὴ χαρὰ ἁρπάζει
Χτίζει στὸν οὐρανὸ ἕναν Ἅδη.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ

Εἶναι ἅγια τούτη ἡ θέα
σε πλούσια καρποφόρα μέρη
παιδιὰ σὲ δυστυχιὰ νὰ τρέφει
τῶν κάπηλων τὸ κρύο χέρι;

Εἶναι τραγούδι αὐτὸ ποὺ τρέμει
χαρᾶς ἀντίλαλος κι ἐλπίδα
τόσα παιδιὰ μὲ ἄδεια χέρια;
τῆς φτώχειας εἶναι αὐτὴ ἡ πατρίδα.

Ὁ ἥλιος τους ποτὲ δὲ λάμπει
γυμνὰ καὶ κρύα τὰ χωράφια
αἰώνιος ἐκεῖ χειμώνας
κι οἱ δρόμοι τους γεμᾶτοι ἀγκάθια.

Γιατὶ ἐκεῖ ποὺ λάμπει ὁ ἥλιος
κι ἐκεῖ ποὺ ἡ βροχὴ ἁγιάζει
παιδὶ δὲν βρίσκεται σ̕ ἀνάγκη
οὔτε ἡ φτώχεια τὸν νοῦ τρομάζει

William Blake
(Songs of Experience)
 
Μετάφραση Αρχιμανδρίτου Χρυσοστόμου
Ιερά Μονή Φανερωμένης