Ιστορία

η Ιστορία

Από τις πιο ψηλές κορυφές έως τα λησμονημένα νησιά της άγονης γραμμής η Ελλάδα είναι διάστικτη από μοναστήρια, και η φύση προσέφερε τον καλύτερο εαυτό της σε όσους αφιέρωσαν τον εαυτό τους στον Κτίστη, με καρδιά κεντημένη από την αγάπη Του.

Η Νάξος δεν εξαιρέθηκε από τον κανόνα τούτο. Νησί αποστολικό, που καυχάται για την πνευματική του καταγωγή από τον ευαγγελιστή Ιωάννη και τον μαθητή του ιερομάρτυρα Πολύκαρπο, επίσκοπο Σμύρνης, απέκτησε από νωρίς μοναστικά καθιδρύματα. Ένα από αυτά, ίδρυμα πιθανότατα του 13ου αιώνα, είναι η μονή της Φανερωμένης. Αφιερωμένη στη Κοίμηση της Θεοτόκου, είναι κτισμένη σε μορφή ενετικού πύργου σε μικρό ύψωμα και αντικριστά στον ομώνυμο όρμο.

Ίδρυση

Με ένα αχρονολόγητο συμβάν ξεκινά η ιστορία της Μονής. Τρεις ναυτικοί είχαν πέσει σε μεγάλη θαλασσοταραχή κοντά στην ΒΑ ακτή της Νάξου, όταν αγωνιώντες και προσευχόμενοι για τη σωτηρία τους είδαν ένα φως να φέγγει από την ακτή. Μόλις κατάφεραν να πλησιάσουν και να αποβιβασθούν στο σημείο αυτό, βρήκαν μια μικρή εικόνα της Παναγίας. Την εικόνα αυτή αρχικώς τοποθέτησαν στο ναΐδριο του Προφήτη Ηλία, ωστόσο δεν μπορούσαν να αποπλεύσουν, έως ότου υποσχέθηκαν ότι θα επιστρέψουν και θα ιδρύσουν μονή στη χάρη της. Κάπως έτσι χάνεται στα βάθη του χρόνου η ίδρυση της μονής, με ένα θαύμα.

Κοινόβιο και Σταυροπήγιο

Το παλαιότερο σωζόμενο επί περγαμηνής έγγραφο που αναφέρεται στην Μονή βρίσκεται σήμερα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Υπογράφεται από τον διάσημο πατριάρχη Αλεξανδρείας Μελέτιο Πηγά, επιτηρητή τότε του Οικουμενικού θρόνου της ΚωνΠόλεως και φέρει την χρονολογία 1537. Ο πατριάρχης αναφέρεται στο “σεβάσμιον μοναστήριον, το πατριαρχικόν σταυροπήγιον, το επ’ ονόματι τιμώμενον της Υπεραγίας Θεοτόκου της Πεφανερωμένης, το ον εν τη νήσω Ναξία, εν τόπω Ακρωτηρίω καλουμένω”. Το έγγραφο επιβεβαιώνει το κοινοβιακό καθεστώς της Μονής και επικυρώνει τα προνόμια αυτής ως πατριαρχικού σταυροπηγίου, τα οποία περιλαμβάνουν την εκλογή του ηγουμένου από την αδελφότητα, τη μνημόνευση του οικουμενικού πατριάρχου και την πρόσκληση αρχιερέων για τις χειροτονίες, ώστε να παραμένει ανεπηρέαστη, ακαταπάτητη και αδούλωτη από κάθε ιερωμένο ή λαϊκό. Οι εθνομάρτυρες πατριάρχες Γρηγόριος Ε΄ (1798) και Κύριλλος ΣΤ΄ (1816) επιβεβαιώνουν την πατριαρχική αξία της Μονής.

Ο Κύριός μας, μαζί με όλα τα έργα της αρετής την ησυχία ετίμησε επί το όρος αναχωρών, και τελώντας τα θειότερα των θαυμάτων στα όρη, και πλήθη τρέφοντας στις ερημιές, και θεανδρικώς ζώνταςε επι της γης μαζί με τους μακαρίους μαθητές και αποστόλους, υπέδειξε την κοινοβιακή ζωή, λέγοντας ότι όπου βρίσκονται δύο ή τρεις συναγμένοι στο όνομά Του, θα είναι εκεί ανάμεσά τους. Επειδή λοιπόν πολλοί πόθησαν τον θείο και κοινοβιακό βίο, σε όρη και σπηλιές έχτισαν ναούς και αφιερώθηκαν στην άσκηση της αρετής, περιβάλλοντας τις μονές αυτές με σταυροπηγιακές και πατριαρχικές ελευθερίες και ατέλειες, ώστε όντες παντελεύθεροι να έχουν αποκλειστικό έργο τον ύμνο προς τον Θεό και να επιζητούν εμπόνως την σωτηρία. Έτσι δεν παρέμειναν δύο ή τρείς, αλλά πλήθυναν στην έρημο και έγιναν χοροί οσίων αδελφών. (Σιγίλιο Πατριάρχου Μελετίου Πηγά περί της Ιεράς Μονής Φανερωμένης)

Η Παιδεία του Γένους

Είναι γνωστή η προσφορά του μοναχισμού στην παιδεία του Γένους, ιδιαιτέρως μάλιστα κατά την περίοδο της Οθωμανικής δουλείας. Κατά τον 17ο, 18ο και 19ον αιώνα, οι Έλληνες είχαν τα περισσότερα και καλύτερα σχολεία από κάθε άλλον Χριστιανικό Ορθόδοξο λαό στη Βαλκανική. Γνωστά είναι τα περίφημα σχολεία του Αγίου Γεωργίου Χώρας Νάξου, με τον φλογερό διδάσκαλο του Γένους Χρύσανθο τον Αιτωλό, αδελφό του Κοσμά του Αιτωλού, και του Αγίου Ελευθερίου Σαγκρίου Νάξου. Σχολείο με 100 μαθητές γνωρίζουμε ότι λειτουργούσε στο μετόχι της Αγίας Κυριακής ήδη από τον 18ο αιώνα. Ο ηγούμενος της Μονής Φανερωμένης Δωρόθεος Τζιώτης ιδρύει το 1826 τα πρώτα αλληλοδιδακτικά σχολεία της Νάξου, στην Αγία Κυριακή και στους Ακαδήμους Τραγαίας Νάξου, το δεύτερο με προσωπική παρέμβαση του Ιωάννου Καποδίστρια “διά των φωτισμόν και εκπαίδευσιν της πτωχής νεολαίας”. Εισηγείται επίσης τη δωρεάν υποχρεωτική εκπαίδευση και τις κρατικές υποτροφίες.

Μεγάλη πνευματική μορφή υπήρξε και ο ηγούμενος Ηλίας Γεωργιάδης (+1860) καθώς και ο μαθητής του άγιος Αρσένιος ο εν Πάρω (+1877) Καθ΄ όλο αυτό το διάστημα οι μοναχοί άκουγαν τον μυστικό πόνο των ψυχών, εξομολογούσαν, κήρυτταν και δίδασκαν, παρηγορούσαν και στήριζαν το πλήρωμα της Παροναξίας αλλά και το πλήθος των προσκυνητών από την Ελλάδα και την Ευρώπη.

Τρεις βασικοί λόγοι συντέλεσαν στην σταδιακή παρακμή της Μονής τον 20ό αιώνα. Οι συνεχείς απαλλοτριώσεις των κτημάτων της από το Κράτος, οι κατά καιρούς εκποιήσεις ή παραχωρήσεις για εκκλησιαστικούς σκοπούς, και η γενικότερη παρακμή του μοναχισμού, η οποία είχε αρχίσει τον προηγούμενο αιώνα με την διάλυση μονών από την Βαυαρική κυβέρνηση και την Ιερά Σύνοδο, και συνεχίσθηκε με την εκκοσμίκευση της Ελληνικής κοινωνίας.

Σήμερα

Η Μονή επανδρώθηκε τον Απρίλιο του 2021 με μικρή συνοδεία που φέρει την Αγιορειτική παράδοση. Η ζωή είναι κοινοβιακή, και εκτυλίσσεται γύρω από την κοινή λατρεία, την κατ’ ιδίαν προσευχή, τη μελέτη, το διακόνημα, την πνευματική παραγωγή και τη φιλοξενία, έχοντας στόχο την ένωση πάντων με τον Θεό.  

Παρά τις πολλαπλές δοκιμασίες η Μονή έχει εισέλθει σε φάση παλινορθώσεως. Το καινούργιο κινείται γύρω από τους παλαιούς άξονες και όλα αντιμετωπίζονται με μια νέα δυναμική στην ανανεωτική πνοή της Ορθοδόξου Παραδόσεως. 

 Για όσους μπορούν  να συνδράμουν στο ανακαινιστικό έργο ή επιθυμούν να κάνουν οποιαδήποτε δωρεά παραθέτουμε τον τραπεζικό λογαριασμό της Μονής:

 ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

Ιερά Μονή Φανερωμένης

Αριθμός λογαριασμού: 6361 0300 20671

IBAN: GR2501713610006361030020671