Όσο καιρό πλέεις με ούριο άνεμο, βοήθησε εκείνους που έχουν ναυαγήσει. Όσο είσαι υγιής και πλούσιος, βοήθησε εκείνον που κακοπαθεί. Μην περιμένεις να δοκιμάσεις ο ίδιος πόσο κακό είναι η απανθρωπιά και πόσο καλό είναι να δείχνεται ευσπλαχνία σε εκείνους που έχουν ανάγκη. Μη θελήσεις να σηκώσει ο Θεός το χέρι του εναντίον εκείνων που υψηλοφρονούν και παραβλέπουν τους φτωχούς.
Δώσε κάτι, έστω και το πιο λίγο, σε εκείνον που έχει ανάγκη, διότι αυτό οπωσδήποτε είναι σπουδαίο για εκείνον που έχει ανάγκη από όλα, αλλά και για τον Θεό, αν είναι ανάλογο με τις δυνατότητες εκείνου που δίνει. Αντί να δώσεις μεγάλο πράγμα, δώσε την προθυμία. Αν δεν έχεις τίποτε, δάκρυσε. Η συμπόνια που βγαίνει από την ψυχή είναι μεγάλο φάρμακο για εκείνον που δυστυχεί. Και το να συμπάσχει κανείς πραγματικά, ανακουφίζει πάρα πολύ την συμφορά. Άνθρωπέ μου, δεν είναι μικρότερης αξίας για σένα ο άνθρωπος από το ζώο, το οποίο αν πέσει σε χαντάκι ή αν χαθεί, ο νόμος σε διατάζει να το ανασύρεις και να το φέρεις πίσω.
«Όλη την ημέρα ελεεί και δανείζει ο δίκαιος». Ούτε η νύκτα να μη σταματήσει τη διάθεση να ελεείς. Η φιλανθρωπία είναι το μόνο πράγμα το οποίο δεν δέχεται αναβολή. «Μοίραζε το ψωμί σου με εκείνον που πεινάει και βάλε μέσα στο σπίτι σου φτωχούς που δεν έχουν στέγη». Και αυτά να τα κάνεις με προθυμία. Διότι εκείνος που ελεεί, λέγει η Γραφή, ας ελεεί με χαρά και γλυκύτητα. Με την προθυμία διπλασιάζεται το καλό για χάρη σου. Γιατί εκείνο που γίνεται από λύπη ή από ανάγκη είναι άχαρο και χωρίς ομορφιά. Πρέπει λοιπόν να πανηγυρίσουμε και όχι να θρηνήσουμε όταν κάνουμε καλοσύνες.
Σέβομαι και το ταμείο του Χριστού, το οποίο μας προτρέπει να τρέφουμε τους φτωχούς, και την συμφωνία του Πέτρου και του Παύλου, οι οποίοι μολονότι ανέλαβαν να κηρύξουν το Ευαγγέλιο σε διαφορετικά μέρη, φρόντισαν από κοινού για τους φτωχούς, σέβομαι και την τελείωση του νέου εκείνου, που έλαβε την εντολή να δώσει την περιουσία του στους φτωχούς. Νομίζεις ότι η φιλανθρωπία δεν είναι για σένα ανάγκη, αλλά ελεύθερη προσφορά; Ούτε πάλι νόμος, αλλά προτροπή; Και εγώ ο ίδιος θα το ήθελα πολύ να είναι έτσι, αλλά με φοβίζει το αριστερό χέρι και τα ερίφια και εκείνοι που καταδικάζονται από τον Δημιουργό. Αυτοί δεν καταδικάζονται επειδή τυχόν λεηλάτησαν ή μοίχευσαν ή έκαναν κάτι άλλο από εκείνα που απαγορεύονται, αλλά επειδή δεν ενδιαφέρθηκαν και δεν φρόντισαν για τον Χριστό μέσω εκείνων που έχουν ανάγκη.
Αν λοιπόν με πιστεύετε, όσο είναι καιρός, ας επισκεφθούμε τον Χριστό, ας τον περιποιηθούμε, ας τον θρέψουμε, αν τον ντύσουμε, ας τον περιμαζέψουμε για να τον φιλοξενήσουμε, ας τον τιμήσουμε. Όχι μόνο με την τράπεζα, σας μερικούς, ούτε μόνο με τα μύρα, όπως η Μαρία, ούτε μόνον με τον τάφο, όπως ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας, ούτε με το ενδιαφέρον για την ταφή, όπως ο Νικόδημος, ο οποίος κατά το ήμισυ ήταν φίλος του Χριστού• ούτε με το χρυσό και το λιβάνι και τη σμύρνα, όπως οι μάγοι πριν από τους παραπάνω. Αλλά επειδή ο Δεσπότης όλων θέλει ευσπλαχνία και όχι εξωτερικές θυσίες, και επειδή η ευσπλαχνία είναι καλύτερη από χιλιάδες αρνιά παχιά, ας την προσφέρουμε σε Αυτόν μέσω εκείνων που την έχουν ανάγκη. Για να μας δεχθούν στις αιώνιες σκηνές, στον ίδιο τον Χριστό …
Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος
Λόγος Περί φιλοπτωχίας